Waarom moest dit per se? Zandkamer (2)

Soms heb je niet te kiezen door wat jou innerlijk roert. Gisteravond weer op het nieuws (lente 2019) hoe meer dan 400 mensen samengepakt op een boot kapseizen in de Middellandse Zee. Meer dan 200 lijken worden geborgen. Ze komen uit Afrika. Nog eerder zag ik het nieuws van bootvluchtelingen die in Italië aan wal proberen te gaan. Op Lampedusa komen ze ‘s nachts aan. Ze zijn onderworpen aan het zoeklicht. Welkom zijn ze niet. Ik weet dat ik de beelden heel zwart vond van kleur en dat de lichten mij een gevoel gaven van angst. Enkele maanden later zie ik een reportage over een groot schip dat aanmeert in Italië. In het ruim liggen honderden lijken. Het bergen van de lichamen neemt ontzettend veel tijd in beslag. 

Wat drijft iemand om in het ongewisse alles achter te laten? Ik kom enkel uit bij wanhoop en vertwijfeling, bij de biologische wetmatigheid om te overleven. Het is zo oud als de mensheid zelf. Deze drang om te overleven kan je nauwelijks negatief markeren. Het is enkel een levensdrift die niet is ingegeven door het grote gewin of door macht. Toch is de wereld erdoor in protest. De migranten van de vorige eeuwen zijn er niet allemaal voor te vinden om begripvol te zijn voor de migranten van deze tijd.

De televisiebeelden en de intolerantie van mijn eigen regio dwingt mijn hand om drie gedichten te schrijven voor wat ik de zandkamer zal noemen. Ik probeer de tocht weer te geven van iemand die zijn geboortegrond verlaat voor een beter leven, van iemand die alles achterlaat zonder goed te weten of te beseffen wat er komt.

Ik vraag aan diverse mensen om zand uit verschillende landen mee te brengen en het mij te overhandigen. Dat is voor mij bijna een mystiek gebaar. Het zand heeft een weg afgelegd en gaat van hand tot hand. Tijdens de opbouw van de ruimte neem ik zelf zand uit de tuin van de Lindenlei 38. De verschillende zandpakketjes zijn het hier en daar maar in de installatie zijn ze eigenlijk allemaal het hier.

Ik krijg zand uit diverse continenten en werk in de voorbereidingstijd aan een soundscape met een getalenteerde Congolese zanger die mij enorm verrijkt. Voor mij is er geen hier en daar, voor mij is er geen wij en zij.

Enkele maanden voor mijn tentoonstelling opent, toont de regio waarin ik woon zich van zijn gefrustreerde kant. Partijen met een openlijke antimigratiepolitiek winnen de verkiezingen. Het degouteert mij dermate dat ik overweeg om te verhuizen. 

Zonder achtergrondduiding zien de bezoekers van de zandkamer niet direct een migratiethema. Ze zien kindertijd en een beschouwing over verleden, heden en toekomst; ze zien een reflectie van de mens over zichzelf, een blik naar binnen. Ze zien een universele mens die misschien wel overal thuis kan zijn.